जेन–जी प्रदर्शनमा सुरक्षाकर्मीले अत्यधिक बल प्रयोगः ह्युमन राइट्स वाच

काठमाडौं, ७ मंसिर । अन्तर्राष्ट्रिय मानव अधिकार संस्था ह्युमन राइट्स वाच (एचआरडब्ल्यू) ले गत सेप्टेम्बर ८ ९भदौ २३ ० मा नेपालमा भएको जेन–जी प्रदर्शनमा सुरक्षाकर्मीले अत्यधिक बल प्रयोग गरेको निष्कर्ष निकालेको छ ।

प्रतिवेदनमा प्रहरीले तीन घण्टाको अवधिमा प्रदर्शनकारीमाथि पटक–पटक अन्धाधुन्द गोली चलाएको पाइएको उल्लेख गरेको छ । राजनीतिक भ्रष्टाचार र सामाजिक सञ्जालमाथिको प्रतिबन्धविरुद्ध ८ सेप्टेम्बरमा भएको प्रदर्शनमा १९ जना युवाको मृत्यु भएको थियो ।

एचआरडब्ल्यूले सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदनमा प्रधानमन्त्री सुशीला कार्की नेतृत्वको अन्तरिम सरकारलाई सेप्टेम्बर ८ मा भएको अत्यधिक बल प्रयोग र त्यसको भोलिपल्ट ९सेप्टेम्बर ९० भएका आगजनी तथा सामूहिक आक्रमणका घटनाको निष्पक्ष छानबिनका लागि अनुरोध पनि गरेको छ ।

सरकारले गौरीबहादुर कार्कीको नेतृत्वमा गठन भएको जाँचबुझ आयोगको बारेमा प्रतिवेदनमा उल्लेख छैन । एचआरडब्ल्यूकी एसिया उपनिर्देशक मिनाक्षी गांगुलीले नेपालमा भएको हिंसामा गम्भीर मानव अधिकार उल्लंघन भएको बताइन् । उनले दोषी जो सुकै भए पनि जवाफदेही बनाउनुपर्ने टिप्पणी गरेकी छन् ।

‘स्वतन्त्र अनुसन्धान, समयसीमा तोकिएको र पारदर्शी हुनुपर्छ । कानुन उल्लंघन गर्ने कसैलाई पनि जोगाउनुहुँदैन,’ गांगुलीले भनिन्, ‘मानवअधिकार उल्लंघन र सुरक्षा क्षेत्रको व्यावसायिकता र जिम्मेवारीको बारेमा गम्भीर सवाल उठाएको छ ।’ उक्त प्रतिवेदनमा मुख्य रुपमा पाँच बुँदामा उठाएको छ ।

सुरक्षाफोर्सको अत्यधिक बल प्रयोग, ९ सेप्टेम्बरको हिंसा र सुरक्षाको असफलता, जवाफदेहिता नहुँदा समस्या, राजनीतिक र सामाजिक परिप्रेक्ष्य, आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रियालाई मुख्य रुपमा उठाएको छ ।

सुरक्षाफोर्सद्वारा अत्यधिक बल प्रयोग:

मानवअधिकार वाचका अनुसार, ८ सेप्टेम्बरको दिउँसो १२स्३० देखि ४ बजे बीचमा प्रहरीले प्रदर्शनकारीमाथि गोली प्रहार गर्दा १७ जनाको ज्यान गएको थियो । प्रहरीले प्रदर्शनकारीहरूलाई चेतावनी बिना र बल प्रयोगका प्रक्रियाहरू पालना नगरी गोली चलाएका कारण ठूलो मानवीय क्षति भएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

९ सेप्टेम्बरको हिंसा र सुरक्षाको असफलताः

९ सेप्टेम्बरको दिन प्रदर्शनकारीहरूले हिंसा र आगजनीको घटनाहरू गरिरहेका थिए। सुरक्षाफोर्सले यी घटनाहरूलाई रोक्न सकेन र प्रहरी स्टेशनहरूलाई आक्रमण गर्दै केही जनाले हतियारहरू लुटेका थिए । यसले देखाउँछ कि सुरक्षाफोर्सले त्यस बेला जनताको सुरक्षा र सम्पत्ति जोगाउन कडा कदम चालेन ।

जवाफदेहिता नहुँदा समस्याः

घटनाहरूको अनुसन्धानका लागि एक न्यायिक आयोग गठन गरिएको छ, तर ८ सेप्टेम्बरका दिन प्रहरीले प्रदर्शनकारीहरूको हत्या गर्दा कुनै विशेष कारबाही गरिएको छैन । मानवअधिकार वाचले सबै जिम्मेवार व्यक्तिहरूलाई न्यायको दायरामा ल्याउन आह्वान गरेको छ ।

राजनीतिक र सामाजिक परिप्रेक्ष्यः

यी विरोधहरू सरकारको भ्रष्टाचार, राजनीतिक अस्थिरता र सामाजिक मिडिया प्रतिबन्धको विरोधमा उठेका थिए । यस्ता प्रदर्शनहरूले युवापुस्तामा गहिरो असन्तोष उत्पन्न गरेको छ, जसले सरकारको विफलताप्रति गहिरो निराशा प्रकट गरेको छ।

आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रियाः

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको राजीनामा र सेना परिचालनले हिंसा रोक्न प्रयास गरे पनि यो घटनाले नेपालको राजनीतिक र कानुनी प्रणालीमा सुधारको आवश्यकता स्पष्ट बनाएको छ। अन्तर्राष्ट्रिय समुदाय र नागरिक समाजले घटनाको गहिरो अनुसन्धान र जिम्मेवारी तय गर्ने दबाब दिएका छन् ।