निजी एअरलाइन्सलाई दशैँ व्यापार भ्याइनभ्याइ, निगमका जहाज ‘घाम ताप्दै’

काठमाडौं, असोज २८ । हवाई सेवा प्रदायक कम्पनीका लागि दशैँ बिजनेसको उपयुक्त अवसर हो । निजी क्षेत्रका वायु सेवा प्रदायकलाई दशैँको व्यापार भ्याइनभ्याइ भइरहँदा राष्ट्रिय ध्वजावाहक नेपाल वायु सेवा निगम(नेपाल एयरलाइन्स) को व्यापार भने सुस्त छ । अथवा भनौँ आन्तरिक उडानमा निगमको उपस्थिति मात्रै छ । किनकि निगमसँग उडानका लागि आवश्यक जहाज नहुनु तथा भएकाको पनि कुशल व्यवस्थापन हुन नसकेका कारण निगमका जहाज घाम ताप्ने र निजीले व्यापार गर्ने मात्रै भएको देखिन्छ ।

यो अवस्थालाई चित्रित गर्दै संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्री प्रेम आलेले नेपाल वायु सेवा निगमलाई सबल र प्रभावकारी बनाउने उद्घोष गर्नुभएको थियो । यही असोज २२ गते सिंहदरबारमा मन्त्रालयमा पदभार ग्रहणका क्रममा मन्त्री आले भन्दै हुनुहुन्थ्यो, ‘वायु सेवा निगमका जहाज घाममा सुकिरहेका छन् । जहाज घाममा सुकाएर त पैसा आउँदैन । नागरिकले निजी एअरलाइन्सलाई विश्वास गर्ने तर सरकारी एअरलाइन्सलाई किन अविश्वास गरे यसको समाधान खोज्न जरुरी छ ।’

पर्यटन मन्त्री आलेले देशका पहाडी सबैजसो जिल्लामा १० देखि १५ करोड रुपैयाँ खर्चेर विमानस्थल बनेका भए पनि साना ट्विनअटर र एटीचार जहाजको अभावले सेवा सञ्चालनमा कठिनाइ भइरहेको भन्दै आफ्नो ध्यान त्यसतर्फ केन्द्रित हुने बताउनुभएको थियो ।

पर्यटन मन्त्रीले भनेजस्तै अहिले आन्तरिक उडानमा आम्दानी गर्ने महत्त्वपूर्ण अवसर पनि हो । पदयात्रा र पर्यटनका लागि उपयुक्त मौसमका साथै दशैँ, तिहार र छठजस्ता पर्वले आन्तरिक उडानमा यात्रु भरिभराउ छन् । एअरलाइन्सको व्यापार बढेको छ । दशैँका लागि ७० प्रतिशतभन्दा बढी टिकट बुकिङ छ । अहिले सर्वसाधारणले सामान्य हिसाबले सिट पाउनै मुस्किल छ । सोर्सफोर्सका भरमा मात्रै यात्रुले हवाई टिकट पाउँछन् । आन्तरिक हवाई यात्रुको माग बढिरहँदा सरकारी लगानीको वायु सेवा निगम निरीह बनेको छ । निजीले व्यापार ओगट्ने निगम रमिते जस्तो मात्रै बनेको छ ।

विडम्बना नै मान्नुपर्छ वायु सेवा निगमसँग अहिले मात्र १८ सिट क्षमताका दुई थान जहाज छन् । ती पनि बेला–बेला बिग्रिरहन्छन् । निगमसँग भएका दुई साना र चार थान वाई १२ जहाज बिक्रीको प्रक्रियामा छ । ती जहाज विमानस्थलमै थन्किएका छन् । निगमले काठमाण्डौ बेस भएर पूर्वी पहाडी जिल्ला ताप्लेजुङ, भोजपुर र खोटाङको लामीडाँडा र थामखर्क विमानस्थलमा साना जहाजले उडान सेवा दिँदै आएको छ भने पश्चिमी पहाडी सिमीकोट, बाजुरा, हुम्लालगायत जिल्लामा उडान गर्ने गरेको छ । उसै पनि निगमको हवाई टिकटका लागि माग बढ्दो थियो झनै दशैँको समयमा टिकट पाउन मुस्किल छ । जहाजको अभाव र यात्रुको माग बढेपछि निगमलाई हैरानी छ । निगमका जहाज चढ्न सर्वसाधारणले सक्दैनन्, मन्त्री, सांसद प्रहरीका ठूला मानिसले भनेपछि मात्रै टिकट मिल्ने एक सर्वसाधारणले गुनासो पोखे ।

निगमको टिकटका लागि निगमका उच्च अधिकारीलाई माथिल्लो स्तरबाट ठूलै दबाब खेप्नुपरेको छ । निगमका एक उच्च अधिकारीका अनुसार दशैँमा सर्वसाधारणले टिकट पाउँदैनन्, पावरवालाले सोर्सफोर्स गरेर मात्रै जहाज चढ्ने अवसर पाउँछन् । हुन पनि पूर्वी पहाडी भेगका गन्तव्यमा पुग्ने एक दर्जनभन्दा बढी यात्रुले टिकटका लागि भोगेको याचनाको पीडा कम दर्दनाक छैन । निगमले जहाज नभएरै यात्रुको माग सम्बोधन गर्न नसकेको हो । ‘आन्तरिक उडानमा हवाई यात्रुको माग बढी छ, त्यहीअनुसार बजार विस्तार गर्न सकिएको छैन किनकि निगमसँग जहाजै छैन’, निगमका एक निर्देशकले भने ।

अन्तर्राष्ट्रिय उडान र त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा भूमिस्त सेवा ९ग्राउन्ड ह्यान्डलिङ० बापतको भरमा निगमले जीविकोपार्जन गरिरहेको छ । निगमलाई धानेकै ग्राउन्ड ह्यान्डलिङ सेवाले हो । झन्डै ५० अर्ब आर्थिक ऋण भार बेहोरिरहेको निगमसँग अन्तर्राष्ट्रिय उडानका लागि दुई थान न्यारो बडी ए ३२० र दुई थान वाइडबडी ए ३३० जहाज छन् । यी जहाज पनि कोभिड महामारीका कारण कतिपय गन्तव्यमा पुग्नसकेका छैनन् । अन्तर्राष्ट्रिय हवाई उडान क्षेत्रमा निगमले झन्डै २० प्रतिशत व्यापार हिस्सा ओगटेको एक अधिकारीको भनाइ छ । अहिले अन्तर्राष्ट्रिय उडानको भरमा मात्रै निगम चलेको छ । आन्तरिकमा उपस्थिति मात्रै रहेको छ ।

निगमका महाप्रबन्धक डिमप्रकाश पौडेलले जहाज अभावका कारण यात्रुको माग बढे पनि निगको उडान विस्तार गर्न नसकिएको बताउनुभयो । उहाँले निगमलाई प्रभावकारी रूपमा सञ्चालन गर्ने हो भने तत्कालै जहाज थपेर गन्तव्य विस्तार गर्नुको विकल्प नरहेको उल्लेख गर्नुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘निगमले आन्तरिकतर्फ साना जहाजले हिमाली तथा पहाडी भेगका विमानस्थलमा सेवा दिइरहेको छ, जम्मा साना दुई जहाज छन्, कसरी सेवा दिने रु त्यसैले तत्कालै जहाज थप्नुपर्छ ।’

महाप्रबन्धक पौडेलका अनुसार आन्तरिक उडानतर्फ हिमाली क्षेत्रका लागि चार थान र तराई भेगका लागि चार गरी आठ थान जहाज थप्नुपर्ने हुन्छ । त्यस्तै अन्तर्राष्ट्रियतर्फ पनि कम्तीमा चार थान न्यारोबडी जहाज थप्नुपर्ने आवश्यकता छ । यसै पनि समस्याग्रस्त रहेको निगममा पछिल्लो पटक निगमभित्रका कर्मचारी ट्रेड युनियनको १०४ दिन लामो आन्दोलनले झनै अस्तव्यस्त पार्‍यो । लामो आन्दोलनका कारण निगमको व्यवसायमा दूरगामी असर पार्ने महत्त्वपूर्ण कामरकारबाही प्रभावित भएको जनाइएको छ ।

निगमलाई कम्पनी मोडलमा लैजाने प्रक्रिया अघि बढाइएसँगै निगमका कर्मचारीले गएको असार १८ देखि निगम केन्द्रीय कार्यालयमा धर्नालगायत कार्यक्रम गर्दै आएका थिए । पर्यटन मन्त्री आलेको पहलमा यही असोज २५ गतेदेखि आन्दोलन स्थगित गरिएको छ ।

निजी एअरलाइन्सको बिजनेस बढ्दो

निजी एअरलाइन्सलाई यतिखेर यात्रुको माग धान्नै मुस्किल छ । दशैँ तथा नजिकिएको तिहार र छठ पर्वले व्यापार मालामाल भइरहेको छ । ठूला एअरलाइन्सको दशैँका लागि ७० प्रतिशतभन्दा बढी बुकिङ छ । दशैँका लागि केही उडान सङ्ख्या थपिने बुद्ध, यती र सौर्य एअरलाइन्सले जनाएका छन् । शरद् ऋतुको सफा मौसममा हिमाल डाँडापखेराको दृश्यावलोकन गर्दै सहज र सुलभ यात्राका लागि यात्रुहरू पनि लालायित छन् । आन्तरिक उडानका ठूला वायु सेवा प्रदायक बुद्ध एअर, यती एअरलाइन्स, सौर्य एअर, गुण एअरलाइन्स लगायतले दशैँ बिजनेसका लागि साबिकको उडान सङ्ख्या बढाएर यात्रुको मागअनुसार सेवा दिइरहेका छन् । बुद्ध एअरलै दैनिक १४० भन्दा बढी उडान गरिरहेको छ । दुई साना र १३ एटिआर सहित १५ जहाजमार्फत दैनिक आठ हजारभन्दा बढी यात्रुलाई सेवा दिइरहेको छ । यती एअरलाइन्सले अहिले पाँच वटा एटिआर–७२ विमानमार्फत विभिन्न आठ गन्तव्यमा उडान भर्दै आएको छ ।

श्री एअरलाइन्सले पनि आफ्ना ६ जहाजमार्फत उडान सञ्चालन गरिरहेको छ । गुण एअरलाइन्सले पाँच वटा जहाज उडाइरहेको छ । आन्तरिकतर्फ १० हेलिकप्टरसहित १९ वायु सेवा प्रदायकले उडान भर्दै आएका छन् भने अन्तर्राष्ट्रियतर्फ तीन नेपालीसहित ३० वायु सेवा प्रदायकले उडान गर्दै आएका छन् ।रासस